از جمله -ایام عید در کشورهای مختلف جهان با شکوه تمام برگزار میشود, کشورهای ایران ,افغانستان و ترکیه نیز به عنوان کشورهای اسلامی این ایام را به نیکی یاد کرده وآیین ویژه‌ای برای بزرگداشت آنها انجام می‌دهند. ازجمله این اعیاد، عید سعید قربان است.
به گفته خانم فاطمه احسن توران عضو هیات علمی دانشگاه غازی آنکارا «مردم زمانی تبدیل به یک ملت می شوند که خاطرات و روزهای مشترک، آنها را به هم پیوند میزند.»
اعیاد ازجمله خاطرات و روزهای مشترکی هستند که اعضای یک ملت را به یکدیگر پیوند می زنند. به هنگامی که عشق و احترام بین یک ملت فزونی می گیرد، انتظارات فرهنگی به طور متقابل برآورده می شود، ارزش‌های مشترک و آیینهای مشترک اجرا می شود و مراسم جشن و شادی بوجود می آید که مورد توجه تمامی اعضای یک ملت قرار می گیرد. اعیاد باعث نزدیکی بیشتر تمامی اعضای یک ملت به یکدیگر می شود. در روز عید، کدورت‌ها برطرف می شود و قهرها جای خود را به آشتی می‌دهد .
مراسم و آداب عید
همانند تمامی اعیاد، در عید قربان نیز آمادگیها چند روز مانده به روز عید آغاز می شود. ابتدا حیوانی برای ذبح خریداری میشود. ویژگی‌های حیوانی که می تواند قربانی شود، فردی که می‌خواهد آن را قربانی کند و نیز شرایط ذبح در قوانین و قواعد اسلامی پیش بینی شده است. بعنوان مثال کسی که می خواهد قربانی کند، باید مسلمان باشد، عاقل باشد، مقروض نباشد، از عهده مخارج خانواده خود برآید و درآمدی مشخص و قابل پیش بینی داشته باشد.
حیوانی که برای قربانی در نظر گرفته شده نیز باید حاوی برخی شرایط و ویژگی‌ها باشد. این حیوان باید از نوع شتر، گاو و یا گوسفند باشد. شتر قربانی باید حداقل ۵ سال تمام، گاو قربانی باید ۲ سال تمام، بز قربانی باید ۱ سال تمام و گوسفند قربانی باید ۶ ماه تمام داشته باشد. حیوانی که برای قربانی در نظر گرفته شده، نباید بیمار، بسیار لاغر و یا مریض باشد. حتی حیوانی که بیش از حد خورده و شکمش باد کرده، مدتی منتظر نگه داشته می شود و پس از فروکش کردن باد شکم قربانی میشود.
افرادی که می خواهند در روز عید قربان، حیوانی را ذبح نمایند، در بازارهای مخصوص فروش حیوانات قربانی را انتخاب و خریداری می کنند. کسانی که برای نگهداری حیوان محل مناسبی داشته باشند، حیوان خریداری شده را با خود به خانه می برند. اما کسانی که محل مناسبی برای نگهداری حیوانات نداشته باشند، بردن حیوانات قربانی را به روز آخر واگذار می‌کنند.
در عید قربان گاهی چند خانواده از یك فامیل یا همسایه ، مشتركاً گاو یا گوساله خریداری کرده و قربانی می كنند.
خانه تکانی
پس از خریداری حیوانی که قرار است، قربانی شود، نوبت خانه تکانی می رسد. پس از آماده شدن خانه برای پذیرایی از میهمانان نیز مردم برای انجام خرید عید، راهی بازار می شوند. ابتدا برای کودکان لباس و کفش عید خریداری می شود. سپس شیرینی، شکلات و آجیل مخصوص عید خریداری می شود تا با آن از میهمانان عید پذیرایی گردد.
در روز عرفه که روز قبل از عید است، آمادگی ها برای عید سرعت می گیرد. در این روز بر دست و پای حیوانی که قرار است قربانی شود، حنا بسته می شود (فعلا این مراسم فقط در بعضی از شهرستان‌ها انجام میشود). این حنا بدین معنی است که تو را در راه خدا قربان می کنیم.
در بعد از ظهر روز عرفه مردم به زیارت اهل قبور می روند. نزدیکان متوفی بر سر مزار حاضر می شوند. ابتدا بر روی سنگ قبر آب ریخته و آن را می شویند. سپس برای شادی روح مردگان دعا خوانده و قرآن تلاوت می کنند. در برخی از مناطق از کسانی که بر سر مزار حاضر شده اند، با غذاهایی که از آرد و نان درست شده، پذیرایی می شود.
در عصر روز عرفه، تمامی اعضای خانواده حمام می کنند. به این حمام “آب عرفه” گفته می شود. پس از پایان حمام، تمامی اعضای خانواده آماده هستند تا به استقبال عید بروند.
سنت‌های روز عید
در روز عید تمامی اهل خانه، صبح بسیار زود از خواب بیدار می شوند. سپس مردان خانواده برای برپایی نماز عید به مساجد می روند. پس از اقامه نماز و با بازگشت مردان به خانه، اهل خانه همدیگر را بوسیده و عید را به یکدیگر تبریک می گویند. جوانان و کودکان دست بزرگترها را می بوسند. بزرگترها نیز به کوچکترها عیدی می دهند و آنها را خوشحال می کنند. در برخی از شهرهای کوچک، طبل زن روز عید، طبل خود را بر دوش انداخته و با خواندن اشعار محلی در کوچه پس کوچه های شهر می گردد و آمدن عید را به مردم تبریک گفته و عیدی می‌گیرد.
در روز اول عید، قربانی ها ذبح می شود و گوشت آنها به خانه آورده می شود. در رابطه با توزیع گوشت قربانی برخی قوانین خاص نیز وجود دارد. یک سوم از گوشت قربانی متعلق به اهل خانه است. یک سوم از آن متعلق به همسایگان و خویشاوندان است و یک سوم دیگر نیز در بین فقراء توزیع می گردد.
در روز عید قربان معمولا به دیدن بزرگان خانواده، فامیل و همسایه ها می روند. افرادی که بین آنها کدورتی ایجاد شده، به بهانه عید به دید و بازدید یکدیگر می روند و قهرها تبدیل به آشتی می شود . کودکان فامیل و محله جمع شده و به شکل دسته جمعی به دم در خانه می روند. عید را به اهالی خانه تبریک گفته و شیرینی، شکلات و عیدی می گیرند.
در روز عید قربان با استفاده از گوشت قربانی ذبح شده، قورمه درست شده و با آن از میهمانان پذیرایی می گردد. انواع دلمه، پلو، آش، حلوا و باقلوا از دیگر خوراکیهای مشهور و محبوب روز عید هستند.
در برخی از مناطق آناتولی و بخصوص در شهرها و روستاهای کوچک، اهالی شهر و یا آن روستا در میدان بزرگ شهر و یا در مکانی خاص گرد آمده و عید را به یکدیگر تبریک می گویند. شهرستان “کیزیل اوران”” افیون کارا حیصار نمونه زیبای این سنت است. مردم این شهرستان زیر درخت چنار بزرگ شهر که چندین صد سال سن دارد، جمع می شوند و عید را به یکدیگر تبریک می گویند. اولین فردی که از مسجد “اولو جامی” واقع در زیر این درخت چنار بیرون می آید، با اهالی شهر که زیر درخت جمع شده اند، دست داده و عید را به آنها تبریک می گوید. این تبریکات ساعتها طول می کشد. در برخی مناطق نیز با استفاده از غذاهایی که مردم در خانه های خود پخته اند، در میدان اصلی شهر و یا روستا سفره های بسیار بزرگ پهن می شود. همه مردم باهم غذا خورده و عید را به یکدیگر تبریک می گویند. این نمونه ها نشان می دهد که هدف از جشن عید قربان برابری، همیاری و تعاون است.
گرچه امروز اکثر آداب و رسوم قدیمی مربوط به عید، به دست فراموشی سپرده است، اما اکثر مردم هنوز مراسم جشن و شادی ترتیب یافته به مناسبت عید, آبنبات های رنگی، شیرینی، شکلات، پشمک و حلوا شکری های فروخته شده در میادین عید را فراموش نکرده اند.
