ماه رمضان ماهی است که مردم برای کمک به فقیران به رقابت میپردازند. بخشش و انعام به عالی ترین حد خود می رسد. خانه ها و سر سفره ها پر از میهمانان می گردد. مهربانی ها و غذا ها تقسیم می گردد. روزه باعث تزکیه بدن و روح می شود. با به پایان رسیده ماه رمضان، مردم به انتظار ماه رمضان دیگر می نشینند و از این که توانستند یک ماه را به خوبی و خوشی در عبادت و اطاعت خداوند سپری کنند، جشن می گیرند. به این روز، عید فطر گفته می شود. در دوره عثمانی از روزها قبل مردم آماده استقبال از عید فطر می شدند.
بر اساس اطلاعات موجود در منابع، در دوره عثمانی با فرا رسیدن عید رمضان، کارمندان و درجه داران دولتی معادل یک ماه حقوق خود عیدی می گرفتند. در زمانهایی که خزانه دولتی با کمبود بودجه مواجه بود، این عیدی به نصف حقوق ماهیانه تقلیل می یافت و در شرایط سخت تر اصلا پرداخت نمی شد. در روز اول عید، در زندانها و بین محکومین حلوا پخش می شد. آن دسته از محکومین که رفتار مناسبی از خود نشان داده بودند و دو سوم از دوره محکومیت خود را سپری کرده بودند، مشمول عفو شده و به مناسبت عید آزاد می گردیدند.
مراسم گرامیداشت عید فطر از سده 15 به بعد، به تشریفات و برنامه بسیار مهم در دربار عثمانی تبدیل شد. جشن های بزرگداشت عید فطر در دربار عثمانی به صورت مرتب و از قبل برنامه ریزی شده انجام می گرفت. عید با شلیک توپ در روز عرفه یعنی یک روز قبل از عید آغاز می شد و در آخرین روز عید با شلیک یک توپ دیگر به هنگام عصر پایان می یافت.
در اولین صبح روز عید، پادشاه به همراه گروه بزرگی از درباریان و عالمان دینی برای اقامه نماز عید به سوی مسجد راه می افتاد. پس از اقامه نماز نیز به همراه همین دسته بزرگ دوباره به راه افتاده و به دربار باز می گشت. این دسته بزرگ “دسته عید” نامیده می شد. نماز عید در بزرگترین مسجد شهر اقامه می گردید. این مسجد معمولا مسجد ایاصوفیه و یا سلطان احمد بود که در نزدیکی کاخ توپکاپی قرار داشت. مسجدی را که قرار بود نماز عید در آن اقامه گردد، معمولا قبل از فرا رسیدن عید از سوی پادشاه انتخاب می شد. پادشاه از اندرون دربار خارج شده و بر اسب خود که از قبل با این هدف تزئین و آماده شده بود، سوار می گردید. سپس به همراه ارکان دولتی به سوی مسجد مورد نظر به راه می افتاد. پس از اقامه نماز عید، دسته به همان شکل و با همان نظم و ترتیب دوباره آماده شده و در معیت پادشاه به کاخ باز می گشت. همه ارکان دولتی موجود در دسته منجمله صدر اعظم پادشاه را بدرقه می کردند و پس از ورود پادشاه به دربار، مراسم مخصوص “دسته عید” به پایان می رسید.
پادشاه پس از اقامه نماز عید و بازگشت به دربار، تبریکات ارکان دولتی و نیز خانواده اش را به مناسبت عید می پذیرفت و به آنها تبریک می گفت. ابتدا جهت تبریک عید به مادرش والده سلطان، وارد بخش اندرونی دربار شده و نزد مادرش می رفت. دست او را بوسیده و عید را به وی تبریک می گفت. سپس تبریکات خانواده و فرزندانش را می پذیرفت و عید را به آنها تبریک می گفت. در نهایت نیز بر روی تختی که در اندرون دربار و مقابل “اتاق مخصوص” گذاشته می شد، نشسته و تبریکات “مردم اندرونی” را که ساختار داخلی دربار عثمانی را تشکیل می دادند، می پذیرفت.
پس از پایان تبریکات، نوبت برپایی ضیافت بود. پادشاهان عثمانی، در اعیاد خاص جشنهای بزرگی مخصوص عامه مردم نیز ترتیب می دادند. این مراسم از نقطه نظر دیدار مردم با پادشاه و ایجاد وحدت و یکپارچگی بین مردم و حکومت حائز اهمیت بود. در دربار پادشاه نیز مراسم مختلفی ترتیب می یافت. در میدانهای شهر مردم جمع می شدند. بندبازان، هنرمندان، شعبده بازان و بطور خلاصه هر کسی که صاحب هنر بود، به این میدان می آمد و با اجرای برنامه برای مردم آنها را سرگرم می کرد. اسباب و وسایل شادی و تفریح کودکان نیز مهیا می شد. تاب ها و چرخ و فلکهای بزرگ به میدان آورده می شد. بازیهای تئاتر مختلف منجمله سایه بازی اجرا می شد. بادبادک و بادکنک فروشها، حلوا شکری های رنگارنگ، دوره گردهایی که اسباب بازی و خوراکیهای مختلفی را برای فروش می آوردند، میدان را پر می کردند.
برخی از آمادگی ها نیز در داخل خانه ها انجام می یافت. این آمادگیها امروز هم رایج است و انجام می گیرد. در اولین مرحله، پس از یک خانه تکانی کامل، همه جای خانه بطور کامل تمیز و مرتب می شود. سپس برای تمامی اعضای خانواده لباسهایی که عیدی نامیده می شود، آماده می گردد. بویژه برای کودکان در این روز، بسته به وسع خانواده لباسهای نو خریداری می شود.
در زمانهای قدیم، در تمامی شهرها و در راس استانبول، حمامها در روز عرفه تا ساعات صبح باز بودند. رسم بود که
همه مردم در روز عرفه حمام کنند. به این آب، آب عرفه گفته می شود. امروزه نیز این رسم رایج است. به دلیل هیجان و شور و اشتیاق عید، برخی از گروههای شغلی و برخی اصناف در مقایسه با سایر گروهها بیشتر کار می کنند. از جمله این اصناف می توان قنادی ها، خیاطان، آرایشگران، نانوایی ها و کفاشان را نام بر د
یکی دیگر از مراسم و آدابی که از گذشته های دور تا به امروز ادامه یافته است، کارهایی است که صبح روز عید و دیگر روزهای عید انجام می گیرد. در اولین صبح عید فطر افرادی که در طول ماه رمضان با طبل زدن وظیفه بیدار کردن مردم برای سحری را بر عهده داشتند، این بار با زدن طبل، مردم را برای اقامه نماز عید فطر بلند می کنند. تمامی مردان خانواده، حتی پسر بچه ها نیز به مسجد رفته و نماز عید را اقامه می کنند. پس از اقامه نماز عید، انسانها در خروجی مسجد عید را به یکدیگر تبریک می گویند. مردان به خانه بازگشته و عید اعضای خانواده را نیز تبریک می گویند. کودکان دست بزرگترها را بوسیده و از آنها عیدی می گیرند. صبحانه خورده می شود. کودکان در حالی که لباس عید بر تن کرده اند، به دم درب تک تک خانه می روند و هدایای کوچکی به عنوان عیدی جمع آوری می کنند. اعضای کوچک فامیل و همسایگان به دیدار بزرگترها می روند، دست آنها را بوسیده و عید را به آنها تبریک می گویند
