ازجمله – زمانی که در سال ۲۰۱۱ «محمد بوعزیزی»، دستفروش خیابانی تونسی در اعتراض به برخورد تحقیرآمیز ماموران سد معبر، خود را مقابل ساختمان شهرداری به آتش کشید، شعلههایش جهان عرب را فراگرفت و «بهار عربی» آغاز شد. اگرچه بعدتر معلوم شد که از از دل این شعله ها ققنوسی بر نخواسته، اما در میانه این خاکستری که بر جای ماند، محل تولد بوعزیزی، تونس، تنها کشوری بود که وضعیت سیاسی اش نشان از دموکراسی داشت.
پس از انقلاب تونس، در این کشور گروهها و احزاب مختلف سیاسی گرد هم آمدند تا یک دموکراسی سکولار را جان بخشند. حزب اسلامگرای تونس (جنبش النهضه) به رهبری راشد الغنوشی نیز این روند را تسهیل کرده و برای خارج کردن تونس از بحران، اصول سکولاریسم را پذیرفت.
اما این همه مشکلات تونس را در بخش های مختلف برطرف نکرد. اعتراضات اخیر در این کشور نشانهای از یک بحران قدیمی است.
اعتراضات اخیر مردمی در نقاط مختلف کشور ریشههای مختلفی دارد. اما آنچه که جرقه اصلی را زد آمار بالای مرگ و میر به علت کرونا بود. مردم این امر را حاصل بیتوجهی دولت به وضعیت همهگیری می دانستند و از این رو به خیابان آمدند. همچنین دولت در قبال وضع بد اقتصادی نیز کار بخصوصی انجام نداده بود و از این رو مقصر اصلی.
کودتا یا اقدام قانونی
در نتیجه این اعتراضات و پس از تنشهای سیاسی بسیار، در شب ۲۵ جولای به یکباره رئیس جمهور کشور، نخست وزیر و رئیس مجلس را برکنار کرد. یک هفته قبل نیز رئیس جمهور برای فروکاستن از اعتراضات وزیر بهداشت را برکنار کرده بود و با وجود این خیابانها آرام نگرفته بود.
در پی تصمیمات رئیس جمهور، ارتش اداره پایتخت را به دست گرفت. در همین حال قیس سعید رئیس جمهور کشور اداره کابینه را خود بر عهده گرفته و فعالیت مجلس را به مدت یک ماه متوقف کرد. وی در پیام تلویزیونی خود در باره این اقدام آخرش گفت که «قانون اجازه انحلال مجلس را نمیدهد اما میتوان فعالیت آن را متوقف کرد».
راشد الغنوشی رئیس مجلس و رهبر بزرگترین حزب کشور، این اقدامها را انقلابی علیه قانون اساسی و آزادی در کشور دانسته و آن را کودتا خواند. برخی از حقوقدانان تونس نیز این اقدام رئیس جمهور را بر خلاف قانون اساسی دانسته و خواستار احترام رئیس جمهور به نهادها شدهاند.
خواست مردم، راه سیاست
اما مردمی که در پی این اقدام ها به خیابان آمده و سقوط کابینه را جشن گرفتند این اقدام را تنها اقدام درست دولت میدانند. از نظر موافقان اقدام رئیس جمهور، کابینه تشکیل شده همانند ۸ کابینه قبلی بی کفایت بوده و اعضای مجلس نیز فاسد. از نظر آنها دولت در ده سال گذشته نتوانسته است مشکلات اصلی کشور را برطرف کند و خواسته مردم همان خواسته های ده سال پیش است «کار، آزادی، کرامت».
دولت تونس در ده سال بعد از انقلاب افت و خیزهای فراوانی را پشت سر گذاشته است. و در ماههای اخیر نیز سیاست در این کشور پر التهاب دنبال شده است. یکی از موضوعات تنش زای اخیر در میان دولت و مجلس پذیرفتن حاکمیت لیبی بود. با پذیرفتن دولت جدید لیبی در این کشور بیم از آن میرفت که جریانهای اسلام گرا به ترکیه نزدیکتر شده و اینگونه قدرت بگیرند. این امر سکولارهای تونس را بسیار نگران کرده بود.
موضوع بعد، منتشر شدن تصاویری از حضور نخست وزیر و اعضای کابینه در یکی از لوکسترین هتلهای کشور در هفته پیش بود. انتشار این عکسها انتقادها علیه کابینه را بسیار و بهانه دولت برای نبود پول جهت ایجاد سیاستهای پیشگیرانه برای همه گیری کرونا را زیر سوال برده بود.
اکنون تونس دوپاره شده است. عدهای در مخالفت با اقدامات رئیس جمهور در خیابانها هستند و گروهی دیگر در موافقت با آن. در نتیجه این ازدحام و تنشهای پیش آمده و زخمی شدن طرفین، رئیس جمهور کشور به مدت یک ماه از ساعت ۱۹ تا ۶ بامداد منع رفت و آمد اعلام کرده است.
برخی از کارشناسان معتقدند که این اقدامات رئیس جمهور از سوی امارات متحده عربی و عربستان سعودی حمایت میشوند. حال این اقدامات از هر سو که حمایت شود نگرانی عمده آن است که تونس در این وضعیت بحرانی سیاست و در حالی که آمار مرگ و میر کرونا در کشور در حال افزایش است، کی رنگ آرامش به خود خواهد دید و یا آیا این آغاز جنبش دیگری در جهان عرب خواهد بود؟
