دنیای هنر سنتی ترکیه

صنایع دستی سنتی ترکیه، با قدمتی که گاه به هزاران سال می‌رسد، میراث فرهنگی بی‌مانندی را پدید آورده‌ است. اگرچه برخی از این هنرها در طول تاریخ دور و دراز این کشور به فراموشی سپرده شده و یا در حال فراموشی است، اما هستند صنایع دستی بسیاری که از گذشته تاریخی ترکیه برای امروز به یادگار مانده‌ و هنرمندانی که همچنان در این عرصه فعالیت می‌کنند. در این یادداشت به معرفی برخی از آنها می‌پردازیم.

شاید این فهرست کوتاه، الهامی باشد تا شما پیگیر صنایع دستی سنتی دلخواه خود شوید.

ادیرنه کاری (Edirnekâri)

هنر باستانی ادیرنه کاری که برای اولین بار در قرن پانزدهم توسط استادان شهر ادیرنه اعمال شد، یکی از معدود هنرهایی در جهان است که نام شهری را به دوش می‌کشد. ادرینه کاری در وقاع هنری است برای تزیین سطوح اشیا چوبی، جلد کتاب و تزئینات داخلی. این هنر گاه روی صندوق‌های جهیزیه، کشوی میزهای تحریر، جعبه پول خود نمایی می‌کند و گاه در کابینت‌ها، درها، قاب  پنجره، سقف، نگهدارنده چراغ‌ها، سینی‌ها، جعبه‌های ساعت دیواری، محفظه‌های قرآن به عنوان قسمت‌های کاربردی این صنعت دیده می‌شود.

قلم زنی 

قلم زنی، هنر تزئینی‌ای است که معمولاً روی دیوارها، گنبدها، سقف‌ها، چوب‌ها، سنگ‌ها و پارچه‌ها با استفاده از رنگ‌های متنوع  و ورق‌های طلایی انجام می‌شود.  

ابتدا بر روی محلی که قرار است در آن قلم زنی انجام شود طرح کشیده می‌شود. به افرادی که این تزئینات را انجام می‌دهند  قلم‌زن و به افرادی که الگوها را تهیه می‌کنند نقاش گفته می‌شود. 

کار با قلم یک تکنیک واحد نیست و همچنین کاری نیست که فرد بتواند به تنهایی انجام دهد. این کار در واقع یک کار گروهی است. امروز وقتی صحبت از قلم زنی می‌شود، مهم‌ترین نمونه‌های آن را باید در مساجد و کاخ‌ها جستجو کرد. نمونه‌های قابل توجه این هنر را امروزه در ادیرنه، بورسا، سافرانبلو و خانه‌های مختلف آناتولی می‌بینیم.

 مینیاتور

هنر نگارگری که در جهان به نام مینیاتور هم خوانده می‌شود، قدمت زیادی در فرهنگ ترکیه دارد. در این هنر،‌ نگارگر در یک اثر کوچک تمام اجزا و نمادهای طبیعت را به نمایش می‌گذارد.

این هنر نیز همانند سایر صنایع دستی سنتی، به صبر و توجه زیادی نیاز دارد. مینیاتورهای نقش شده روی اشیایی مانند پوست و عاج، هنری است که در آن می‌توان بازتاب‌های مستقیم فرهنگ یک جامعه را دید. این هنر معمولاً به موضوعاتی نظیر جنگ، حماسه عشق، فاجعه و مراسم عروسی  می‌پردازد. به  کسانی که این هنر را انجام می‌دهند نگارگر یا نقاش گفته می‌شود. قلمی که برای این کار استفاده می‌شود معمولاً از موی بچه گربه ساخته می‌شود.

منبت کاری

هنر کنده کاری یا منبت کاری، از جمله روش‌های پر کاربرد برای تزئین چوب است. منبت کاری در واقع کنده کاری ناهمگن چوب در اشکال مختلف برای رسیدن به نقش مورد نظر است. بیشترین استفاده از این هنر  در چارچوب  پنجره‌ها، درها و منبر است. درختان گردو، بلوط، شمشاد، گلابی و آبنوس از جمله پرکاربرد ترین درختان برای منبت کاری است.

هنر خوش‌نویسی

هنر خوشنویسی، از دیرباز تا امروز با رابطه استاد و شاگردی  پیشرفت کرده است. هنر خوش‌نویسی، هنری است جهت نقش کردن خط به روشی معنادار، هماهنگ و ماهرانه برای هر چه بیشتر جلوه دادن عبارت مورد نظر. خوش‌نویسی که با موادی نظیر قلم، خودکار و مرکب انجام می‌شود، به واسطه «خوشنویس» بر روی کاغذ یا پوست نقش می‌بندد. 

 هنر ابرو

هنر ابرو، یکی از صنایع دستی سنتی ترکیه  با ویژگی منحصر به فرد و یکی از موفق‌ترین نمونه‌های فرهنگ صوفیانه است. ابزاری که در این هنر به کار می‌رود عبارتند از کاغذ، آب، رنگ، کتیرا ، خولان دریایی، موی اسب و شاخه گل رز است. تکنیک هنری ابرو با سایر تکنیک‌های هنر تجسمی کاملاً متفاوت است. تفاوت اصلی در این است که هنرمند تمام رنگ آمیزی و طراحی خود را روی سطح آب انجام می‌دهد.

هنر کاشی 

کاشی  یکی از صنایع دستی سنتی ترکیه است که با کاشی کاری ایزنیک در قرن شانزدهم به اوج خود رسید. هنر کاشی در واقع همان ترسیم نقش و نگار یا انجام رنگ آمیزی بر روی کاشی است. مصالح هنر کاشی سازی، کوارتز، پودر شیشه و خاک رس است. هنر کاشی، که قدمت آن به دوره قره‌خانی‌ها باز می‌گردد شامل سرامیک‌هایی است که برای تزئینات داخلی و خارجی بنا مورد استفاده واقع می‌شود.

سوزن دوزی

یکی از زیباترین نمونه‌های صنایع دستی سنتی و فرهنگ عامیانه، سوزن دوزی است. سوزن دوزی از زمان‌های بسیار قدیم جزو هنرهای زنان ترک شناخته می‌شود. به لطف سنت داشتن «گلدوزی» و «سوزن دوزی» بر روی جهیزیه دختران جوان، به ویژه در آناتولی، این هنر همچنان زنده و پویاست.