ازجمله- هیئت دولت در روز ۲۵ مهر به سه استاندار دیگر رای اعتماد داد. اما دو نفر از این منتخبین  جزئی از نیروی «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» بودند. با این حساب از میان ۱۶ استاندار تعیین شده تاکنون ۴ نفر مستقیماً از میان اعضای سپاه انتخاب شده‌اند.

اگرچه انتخاب استانداران از میان نیروهای نظامی در جمهوری اسلامی ایران امر تازه‌ای نیست اما این انتخاب‌ها در شرایطی که بیشتر مناطق ایران از وضعیت بد اقتصادی رنج می برند، انتقادهای جدی‌ای را به همراه داشته است. منتقدین از این رو بیشتر نگرانند که بخشی از فرماندهان سپاه، پیش‌تر به عنوان وزیر در کابینه ابراهیم رئیسی شروع به کار کرده‌ بودند و اکنون در سطح استاندارها نیز این اتفاق در حال روی دادن است، سوال منتقدان این است که آیا دولت ایران یک دولت نظامی می‌شود؟ 

استاندار و جایگاه آن در ایران

هر دولتی برای اداره بهتر کشور، سرزمین در اختیار خود را به بخش‌های کوچکتری نظیر ایالت، استان، شهرستان و بخش تقسیم می‌کند که به آن «تقسیمات اداری کشوری» گفته می‌شود. این تقسیمات در ایران تا اوایل دوره پهلوی به صورت «ایالات و ولایات» بود، اما از سال ۱۳۱۶ اداره کشور به صورت تقسیمات استانی در جریان است.

بعد از انقلاب نیز این تقسیمات به همان شکل استانی ادامه داشته و قانون تقسیمات کشوری سال ۱۳۶۲ تغییر چندانی در آن به وجود نیاورد به جز اینکه بر تعداد استان‌ها و شهرستان‌ها افزود.  

بر اساس قانون تقسیمات کشوری در ایران، استاندار اگرچه نماینده وزارت کشور است اما هم در برابر وزیر کشور و هم در برابر رئیس جمهور و هيئت وزيران پاسخگو است. استاندار به پیشنهاد وزیر کشور و تصویب هيأت وزيران با حکم رئيس جمهور منصوب می‌شود.

استانداران در ایران وظایف گسترده دارند،‌ آنها مسئوليت اجراي سياست‌های عمومي کشور در همه نهادها و ادارات دولتی استان هستند. در عین حال مسئول برقراری و حفظ نظم و امنیت استان که به واسطه  شوراي امنيت كشور مشخص می‌شود نیز بر عهده آنهاست. به این معنا بیشتر وظیفه آنها در خصوص تامین امنیت محلی است که اداره آن را بر عهده دارند، اگرچه مسئولیت توسعه اقتصادی نیز با آنهاست.

عزل و نصب استانداران از آغاز یکی از مسائل پر مناقشه در کشور بوده است. عده‌ای در طول این سال‌ها معتقد بوده‌اند که استانداران باید نگاه توسعه محور به محل اداره خود داشته باشند و برخی دیگر معتقد بوده‌اند که وظیفه اصلی او حفظ امنیت منطقه است. 

Photo by Getty Images

استانداران در دولت ابراهیم رئیسی

پس از انتخاب سید ابراهیم رئیسی به مقام ریاست جمهوری، برخی در بر این گمان بودند که اداره دولت به واسطه او راه را برای گسترش نفوذ بیشتر «سپاه پاسداران» به همه نقاط دولت گشوده و نگاه امنیتی را بر کشور حاکم خواهد کرد. اما فرماندهان سپاه پاسداران که از ابراهیم رئیسی حمایت کرده بودند ادعای دیگری داشتند. آنها مدعی بودند که این حضور باعث تعالی کشور خواهد بود.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در طی ۴ دهه فعالیت خود توانسته بود هم در حوزه امنیتی ایفای نقش کند و هم به واسطه تشکیلاتی نظیر «قرارگاه خاتم الانبیا» در حوزه اقتصادی و توسعه‌ای کشور فعال باشد. آنها در بحرانی‌ترین روزهای اقتصادی ایران، توانسته بودند که پروژه‌های عظیم اقتصادی را به قصد توسعه به اجرا درآورند. همین نفوذ اقتصادی باعث شد تا سپاه خود را مهم‌ترین پیمانکار در داخل خاک جمهوری اسلامی ایران بداند، پیمانکاری که قادر است در تمامی حوزه‌های اقتصادی نفوذ داشته باشد. در واقع ادعای سپاه آن است که این نهاد علاوه بر تامین امنیت امکان ایجاد توسعه در کشور را نیز دارد.

فرماندهان سپاه پاسداران و بسیاری از نزدیکان به این نهاد، ورود ابراهیم رئیسی به کاخ ریاست جمهوری ایران را لحظه مغتنمی برای دولت دانستند، حتی امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوا فضای سپاه پاسداران گفته است که با حضور رئیسی برای نخستین بار می‌توان یک دولت اسلامی تشکیل داد. اما در عین حال آنها به دلیل حمایت‌ از دولت خواستار سهم خود از در بدنه دولت نیز بودند.

به نظر می‌رسد که این سهم خواهی در حال محقق شدن است،‌ سپاه پاسداران علاوه بر این که توانسته است در موقعیت‌های کلیدی کابینه دولت ابراهیم رئیسی حضور یابد، امروز اما بخش دیگری از بدنه دولت یعنی استانداری‌ها را نیز به دست می آورد. 

Photo by Getty Images

فرماندهان زیر نظر سردار

روز ۲۵ مهر، سردار زین‌العابدین رضوی خرم از سوی هیئت دولت به عنوان استاندار آذربایجان شرقی منصوب شد. سردار خرم مسئولیت خود را در دوره تنش بین ایران و آذربایجان آغاز می‌کند، آن هم در استانی که مرز ۲۰۰ کیلومتری با کشور آذربایجان دارد. همین شاید دلیل انتخاب یک نظامی به سمت استانداری باشد.

این انتخاب با واکنش‌های بسیار اهل رسانه استان آذربایجان شرقی همراه بوده است، رسانه‌های منتقد، او را نیرویی نظامی-امنیتی دانسته‌اند که به توسعه استان توجه نداشته و نخواهد داشت. اما سردار خرم تنها استاندار ایران با سابقه نظامی نیست. 

دیروز همزمان با خرم، سردار یعقوب علی نظری به سمت استانداری خراسان رضوی منصوب شد و استاندار پیشین خراسان رضوی که با سفر اخیرش به هرات خبرساز شده بود، به عنوان استاندار آذربایجان غربی تعیین شد.  بدین ترتیب از میان ۱۶ استانداری که هیئت دولت به تازگی آنها را منصوب کرده است، ۴ استاندار نظامی بر سر کار آمده‌اند. پیش از این استاندارهای بوشهر و هرمزگان نیز از نیروهای سپاه انتخاب شده بودند.

البته سردار احمد وحیدی وزیر کشور ایران -که استانداران زیر نظر او مسئولیت خود را انجام می‌دهند- جزئی از بدنه سپاه پاسداران ایران بوده است. وی درباره نحوه انتخاب استانداران در دولت جدید گفته است که «استانداران باید افرادی کارآمد، قانون‌مدار، پیگیر پیشرفت همه‌جانبه استان‌ها و تقویت‌کننده مشارکت سیاسی و اجتماعی بوده و عقلانیت انقلابی داشته باشند و بتوانند در استان وفاق ایجاد کرده و سازگار با مردم باشند».