ادا اردم دوندار، کاپیتان تیم ملی والیبال ترکیه به لطف پیروزی در مسابقات مختلف از جمله مسابقات قهرمانی والیبال زنان اروپا در سال ۲۰۲۱ نام خود را به‌عنوان یکی از بهترین دفاع وسط های تاریخ والیبال زنان ثبت کرده است.
دیلی صباح – ترکیه همیشه برای کسب موفقیت در ورزشهای تیمی چالش داشته. با اینکه قهرمانان ورزشهای انفرادی در این کشور همیشه دستاوردهای بزرگی داشته‌اند، تیم‌های گروهی ترکیه‌ای – چه در سطح باشگاهی و چه در سطح ملی – همیشه از انتظاراتشان در رقابت‌های این دست ورزش‌ها عقب بوده‌اند.
مثلاً فوتبال از بیش از یک قرن پیش در این کشور یک سرگرمی ملی است، اما تنها موفقیت سطح بالایی که تیم‌های ترکی می‌توانند به آن افتخار کنند قهرمانی باشگاه گالاتاسرای در مسابقات یوفا است. تیم ملی در جام جهانی ۲۰۰۲ مدال برنز را کسب کرد و در یورو ۲۰۰۸ به مقام سوم رسید که البته مدال ندارد. تیم فنرباغچه توانست تا نیمه نهایی لیگ اروپا در فصل ۲۰۱۲ – ۲۰۱۳ صعود کند و بالاترین دستاوردهای گالاتاسرای و فنرباغچه در لیگ قهرمانان اروپا رسیدن به مرحله‌ی یک چهارم نهایی بود که البته گالاتاسرای سه بار و فنرباغچه یک بار از آن حذف شدند.
به همین شکل، تیم ملی بسکتبال مردان ترکیه که به عنوان «۱۲ مرد غول پیکر» شناخته می‌شود در تمام طول عمر خود تنها دو جام کسب کرده است؛ یک جام نقره در مسابقات جام جهانی بسکتبال ۲۰۱۰ و یک نقره دیگر در یورو بسکت ۲۰۰۱. تیم بسکتبال زنان هم تنها موفق به کسب مقام سوم در یورو بسکت ۲۰۱۳ شد.
با این حال رکوردهای بین‌المللی ترکیه در سطح بسکتبال باشگاهی بهتر است. فنرباغچه و آنادولو افس هر کدام یک بار قهرمان یورولیگ شده‌اند و گالاتاسرای نیز قهرمان یورولیگ زنان شده است. البته فنرباغچه در سه فینال جداگانه در همان سازمان شکست خورد و تنها توانست مقام دوم را از آن خود کند. بعلاوه تیم‌های ترکیه، چه تیم مردان و چه زنان، عناوین دیگری از جمله یورو کاپ، جام فیبا کوراچ و یوروچلنج فیبا را کسب کردند.
والیبال ترکیه؛ سرآغاز
تاریخچه‌‌ی والیبال با خیلی از ورزشهای تیمی دیگر تفاوت دارد، زیرا این بازی اختراع یک فرد تنها است. در سال ۱۸۹۵، ویلیام جی. مورگان، مدیر انجمن مسیحیان مردان جوان (YMCA) در هولیوک، ماساچوست، تنها چهار سال پس از اختراع بازی بسکتبال، یک بازی را برای تجار جوان اختراع کرد که اسم آن را مینتونت گذاشته بود. او والیبال را از ترکیب بسکتبال، تنیس، هندبال و بیسبال طراحی کرد. در ابتدا، در بازی‌ها مفاهیم امروزیِ والیبال مثل دفاع و اسپک که امروزه از ضروریات این بازی در نظر گرفته می‌شوند خیلی وجود نداشت.
بازی والیبال که توسط مبلغان YMCA از هولیوکِ ماساچوست صادر شد، قبل از اینکه به کشورهایی مثل ژاپن و کره برسد، به فیلیپین رسید، جایی که با نوآوری‌های بسیاری از جمله اولین اسپکی که در بازی اجرا شد پیشرفت چشم‌گیری کرد. نکته‌ی جالب این است که این سربازان آمریکایی جنگ جهانی دوم بودند که والیبال را به اروپا آوردند و پس از آن روس‌های شوروی تا اواسط دهه‌ی ۱۹۸۰ جایگاه برتر را در این بازی داشتند.
والیبال در ترکیه هم توسط YMCA نیز معرفی شد، آن هم از طریق دبیرستان‌های برجسته استانبول. مدارسی مثل کاباتاش، پرتِونیال، گالاتاساری، استانبول، استقلال، وفا و حیدرپاشا. مسابقاتی که میان این مدارس برگزار می‌شد ورزش والیبال را محبوب کرد و گسترش داد. سلیم سیری تارجان بنیانگذار کمیته‌ی المپیک ترکیه، این بازی را از YMCA آموخت و آن را به مربیان تربیت بدنی در Erkek Muallim Mektebi (مدرسه معلمان مرد) آموزش داد. در همین حین، دانشگاه فنی استانبول (ITÜ) نیز وارد رقابت‌های والیبال شد، تا پایان جنگ جهانی دوم که مسابقات قهرمانی بین شهری در سطح باشگاهی آغاز شود. با این حال، تعداد کمی باشگاه والیبال در شهرهای بزرگ مانند استانبول و آنکارا وجود داشت تا اینکه یک تیم ملی غیررسمی متشکل از والیبالیست‌های آماتور از دانشگاه‌ها در برابر تیم های یونان (۱۹۴۶) و مصر (۱۹۵۲) بازی کردند. در آن زمان والیبال ترکیه در سطح پایه بود و بازیکنان چیزی از قوانین و تاکتیک‌های فعلی نمی‌دانستند.
اولین حضور تیم ملی والیبال مردان ترکیه به طور رسمی در مسابقات قهرمانی بین المللی، در مسابقات قهرمانی جهان در سال ۱۹۵۶ بود که در پاریس برگزار شد. این تیم در جایگاه بیست و دوم قرار گرفت. اما در سطح باشگاهی، باشگاه آلتیورت در دهه‌ی ۱۹۷۰ کمک زیادی به والیبال ترکیه کرد. باشگاه‌هایی که فوتبال ورزش اصلی آنها بود مانند گالاتاسرای و فنرباغچه نیز در اوایل نیمه دوم دهه‌ی ۱۹۶۰ یک سرمایه‌گذاری اولیه در به‌اصطلاح «شاخه‌های آماتور» ازجمله والیبال انجام دادند.
والیبال زنان؛ رویایی در ترکیه
با این حال عامل اصلی محبوبیت والیبال در ترکیه به خصوص در میان زنان، باشگاه ورزشی بسکتبال و والیبال اجزاجیباشی بود که توسط هلدینگ اجزاجیباشی تأسیش شد. حامی مالی اجزاجیباشی به ایجاد یک تیم حرفه‌ای که بعداً پایه‌ی تیم ملی به‌ویژه زنان شد کمک کرد. در سال ۱۹۷۷ تیم ملی زنان جوان ترکیه بلژیک، ایتالیا و اسپانیا را شکست داد و قهرمان یک تورنمنت چهار تیمه شد و این نقطه‌ی عطفی واقعی برای والیبال زنان ترکیه بود. پس از آن اجزاجیباشی منشأ تأسیس لیگ‌های والیبال ترکیه برای مردان و زنان شد.
گونش سیگورتا که بعداً به تیم زنان واکیف‌بانک تبدیل شد، رقیب اصلی اجزاجیباشیِ همیشه پیروز بود که ۱۶ بار قهرمان لیگ ترکیه شد. واکیف‌بانک اولین عنوان قهرمانی خود در لیگ را در سال ۱۹۹۶ کسب کرد اما در سطح بین المللی سخت تمرین کرد و در سال ۲۰۱۱ موفق شد اولین قهرمانی اروپایی خود را به چنگ آورد. فنرباغچه هم محبوب‌ترین تیم برای قهرمانی بود و در دهه‌ی ۲۰۰۰ موفق شد حامیال مالی ثروتمندی را پیدا کند و بالاخره در سال ۲۰۰۸-۲۰۰۹ در رقابت با غول‌هایی مثل اجزاجیباشی و وکیف‌بانک اولین عنوان قهرمانی خود را کسب کرد.
ظهور بازیکن دفاع افسانه‌ای
اولین لیگ فنرباغچه ترکیبی بود از استعدادهای ترک جوان‌تری مثل پاسورِ تیم، ناز آیدمیر (که بعد از ازدواج بیشتر با نام خانوادگی آکویل می‌شناسندش)، دفاع وسط، ادا اردم (دوندار پس از ازدواج) و پشت خط زن، سدا توکاتلی‌اولو (اسلانیورک پس از ازدواج)، و نام‌های بین المللی همچون مارینا توماس از بلاروس، اوکسانا گولیوا از آذربایجان و آنیا اسپاسوویچ از صربستان. این ترکیب به تیم فنرباغچه کمک کرد تا عناوین ملی و اروپایی و جهانی زیادی کسب کند و در عین حال اردم دوندار را به سطح بالایی در والیبال جهان برساند.
اردم وارد می‌شود
اردم دوندار با نام ادا اردم، متولدِ ۲۲ ژوئن ۱۹۸۷ در استانبول است. او بازی والیبال را در سال ۲۰۰۰ در تیم نوجوانان بشیکتاش آغاز کرد. وقتی در این تیم حرفه‌اش را آغاز کرد تنها ۱۶ سال داشت. او در سال ۲۰۰۸ از تیم بشیکتاش به تیم فنرباغچه که تیم بزرگتری بود پیوست؛ جایی که در اولین فصل حضورش به کسب اولین عنوان ملی برای این باشگاه کمک کرد. او پیش از آن وقتی در تیم بشیکتاش بازی می‌کرد به صورت انفرادی جایزه‌ی بهترین دفاع وسط را برده بود. اما قهرمانی آنها در ۲۰۰۸-۲۰۰۹ اولین برد تیمی او محسوب می‌شد البته اولین قهرمانی در میان قهرمانی‌های بی‌شماری که بعدها کسب کرد.
اردم دوندار در همان زمانی که به فنرباغچه پیوست هم یکی از بزرگترین استعدادهای جوان والیبال اروپا محسوب می‌شد. او پیش از بازی در جام CEV در تیم فنرباهچه در سال ۲۰۰۸-۲۰۰۹ یعنی همان بازی که فنرباغچه توانست مقام سوم را در آن کسب کند، در تورنمنت زیرِ ۱۹ سالِ اروپایی حضور پیدا کرد. اما این تیم در حال آماده شدن برای یک برد بزرگ‌تر بود؛ لیگ قهرمانی CEV. در فینال سال ۲۰۱۰ چیزی نمانده بود که آنها به رویایشان برسند اما به غول ایتالیا یعنی والی برگامو باختند.
امروز، وقتی گزارشگر هیجان‌زده‌ی مسابقه فریاد می‌زند: «ادا از گوشه اسپک می‌زنه، بله عالی عالی» حتی کسانی که از طرفداران والیبال محسوب نمی‌شوند می‌دانند دارد درباره‌ی «ادا اردم» حرف می‌زند. به طور معمول بازیکن دفاعِ وسط از میان زمین و با پاس کوتاهی که پاسور به او می‌دهد حمله می‌کند اما ادا در حملات کرنر بهتر است، جایی که روی یک پا بلند می‌شود و به سمت خط میانی ضربه می‌زند. دریافت و مهار این ضربه از طرف تیم رقیب کار سختی است و ادا دوندار بدون شک ملکه‌ی حملات کرنر است.
تیم فنرباغچه در سال ۲۰۱۱ در لیگ قهرمانان CEV مقام سوم را به دست آورد اما در مسابقات جهانی باشگاهی FIVB قهرمان شد و از آن پس ادرم دوندار تبدیل به یکی از ضروریات تیم شد، موقعیتی که برای یک دهه ادامه پیدا کرد. فنرباغچه در سال ۲۰۱۲ لیگ قهرمانی CEV را برد و این همچنان تنها مقام آنهاست در حالی که تیم واکیف‌بانک چهار عنوان قهرمانی کسب کرده است.
اردم دندار، هم در فنرباغچه و هم در تیم ملی زنان برای مدتی کاپیتان بود. او یکی از طراحانِ پیروزی و سربرآوردنِ تیم ملی در دهه‌ی ۲۰۱۰ بود. تیم ملی در مسابقات والیبال زنان یورو ۲۰۱۹ مقام دوم و در مسابقات ۲۰۲۱ مقام سوم را کسب کرد. اردم دوندار در چهار تورنمنت متوالیِ آخر به عنوان بهترین بازیکن «دفاع وسط» انتخاب شد. او همچنین عنوان ارزشمندترین بازیکن (MVP) را در لیگ ترکیه، و عناوین و جوایز متعدد دیگری در سطح بین المللی دریافت کرد.
سبک بازی اردم دوندار احساسی اما مقاوم است. او دفاع‌های غافلگیرکننده‌ای دارد که بهترین اسپک‌ها را دفع می‌کند و بی‌رحم‌ترین بازیکنان دفاع را از پا درمی‌آورد. او اکنون ۳۴ سال دارد و ده سال است که با اردم دوندار ازدواج کرده. او اسطوره‌ی زنده‌ی والیبال ترکیه است، هم برای کشورش و هم برای مخاطبان والیبال در سراسر جهان.
