عطا محامدتبریز – ۹۳ سال قبل در چنین روزی، «انقلاب حرف» یا تغییر رسم الخط از عربی/فارسی به لاتین، پس از ۶۵ سال مجادله میان روشنفکران و سیاستمداران ترک، در مجلس ملی کبیر ترکیه تصویب شد.
اولین پیشنهاد تغییر خط در دولت عثمانی، توسط «میرزا فتحعلی آخوندزاده» که در سال ۱۸۶۳ به استانبول آمد بود ارائه شد. او پیشنهاد اصلاح حروف را از طریق سفیر روسیه به وزیر اعظم وقت فوات پاشا ارائه کرد. فوات پاشا هم آن را برای بحث و بررسی به «جمعیت علمیه عثمانیه» فرستاد، که رد شد.
اما همین پیشنهاد کافی بود تا روشنفکران مهم آن دوره مانند علی سوآوی، احمد میتات و شمس‌الدین سامی در مورد موضوع تغییر حروف بحث کرده و خواستار تغییر الفبا یا حداقل اصلاح و ساده‌سازی زبان شدند.
در همان زمان دو جریان فکری عمده در مورد مسئله «حروف» به وجود آمده بود. گروه اول به دنبال پذیرفته شدن حروف لاتین بودند چرا که چاپ کتاب با این حروف راحت‌تر بود. دسته دوم معتقد بودند که حروف عربی نیازی به تغییر نداشته، بلکه باید اصلاح شوند.
در سال ۱۸۷۸ «محمد علی بیگ»، یکی از وکلای مجلس مشروط، لایحه‌ای درباره آموزش به مجلس ارائه کرده و بحث الفبا را دوباره آغاز کرد. «نامیک کمال» یکی از مهم‌ترین روشنفکران ترکیه با ورود به این بحث گفت که خط و زبان فعلی نیاز به بهبود دارد، اما ضرورتی برای پذیرش حروف لاتین نمی‌بیند
در حالی گفتگوها میان روشنفکران ادامه داشت، در بخش‌هایی از امپراتوری عثمانی حروف لاتین مورد استفاده قرار می‌گرفت. حروف نوشته شده بر روی اسکناس، بلیط قطار و تلگراف که مؤثرترین و سریع‌ترین ابزار ارتباطی آن دوره بود، تماماً با حروف لاتین نوشته می‌شد.
این نمونه از تلگراف ارسال شده از آدانا به استانبول به تاریخ ۱۸۷۶ نمونه خوبی از نحوه نگارش ترکی عثمانی با استفاده از سیستم الفبای لاتین فرانسوی است.
«انور پاشا» یکی از فرماندهان و در عین حال سران «حزب اتحاد و ترقی»، مخالف شدید استفاده از حروف لاتین بود. او در سال ۱۹۱۳، سیستم «حروف منفصله» یا جداسازی حروف را برای ساده سازی ارتباطات تلگراف امتحان کرد. حتی در راستای این پیشنهاد چند کتاب هم نوشته شد. باید این پیشنهاد را جدی‌ترین و در عین حال یکی از پرکاربرد‌ترین پیشنهادها دانست چرا که اصوات را نیز در بر می‌گرفت و امکان خطا در نوشتار را کاهش می‌داد.
این پیشنهادها حتی در دوره جنگ با یونان نیز مطرح شد، اما پس از جنگ جلوه‌ای بیشتر یافت. در سال ۱۹۲۳ در میانه کنگره اقتصاد ملی در ازمیر، پیشنهادی از سوی یکی از نمایندگان کارگران به نام «علی نظمی» مبنی بر لزوم پذیرش حروف لاتین ارائه شد. این پیشنهاد بدون قرائت توسط «کاظم کارابکر»، رئیس کنگره، رد شد.
با این حال دولت خواستار تغییر در رسم الخط بود. عمده آن به خاطر نام شهرها و روستاها بود. چرا که نام روستاها، چنان که در رسم الخط عربی نوشته می‌شد، برای نظامیان مشکلاتی را به وجود می‌آورد. پی‌گیری دقیق‌تر ترقیات روی داده در اروپا قطعاً عامل دیگری بود برای انجام این تغییرات. همین عوامل باعث شد تا در اواخر آخر سال ۱۹۲۸ در سراسر ترکیه بسیجی برای تغییر حروف آغاز شده بود. هدف اولیه دولت، آموزش حروف جدید بود. در همین دوره تیتر روزنامه‌ها با حروف لاتین انتشار می‌یافت و حتی برخی از روزنامه‌ها ۹ تا ده ستون از مقالات خود را با حروف لاتین چاپ می کردند.
سرانجام، این مجادلات فکری و سیاسی در اول نوامبر ۱۹۲۸ با تصویب مجلس به پایان رسید و حروف لاتین با تغییراتی (مانند حذف Q,W,X و اضافه کردن حروفی مانند Ş,ı,İ,ğ) به عنوان حروفی که در مکاتبات و چاپ‌خانه‌های کشور باید استفاده شود مورد تصویب قرار گرفت.
