۹۸ سال از امضای توافقنامه لوزان، معاهده‌ای که حاکمیت و استقلال ترکیه را به رسمیت شناخته می‌گذرد.
عده‌ای معتقدند که «معاهده‌نامه لوزان سند ترکیه است». توافق نامه‌ای که بعد از جنگ جهانی اول مرزهای رسمی این کشور را مشخص و مناسبات بین المللی کشور با دیگر کشورها را تنظیم کرده است.
بعد از جنگ جهانی اول، نمایندگان مجلس ملی کبیر ترکیه به همراه نمایندگانی از پادشاهی انگلستان، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، یونان، رومانی، بلغارستان، پرتغال، بلژیک و یوگسلاوی برای امضای یک معاهده نامه در لوزان سوئیس در تاریخ ۲۴ ژوئیه ۱۹۲۳ گرد هم آمدند.
حکومت مجلس ملی کبیر ترکیه را عصمت اینونو، رضا نور و حسن ساکا نمایندگی می‌کردند.
مذاکرات در ۲۰ نوامبر ۱۹۲۲ آغاز شد، اما به خاطر عدم توافق در مورد مسائلی مانند تنگه‌ها، کاپیتولاسیون‌ها، موصل – کرکوک و بدهی‌های امپراتوری عثمانی متوقف شد ولی مجدداً در ۲۳ آوریل ۱۹۲۳ از سر گرفته شد.
هدف عمده این مذاکرات ترسیم مرزهای ترکیه با کشورهای همسایه بود
طبق توافق حاصل شده در پایان مذاکرات، مرز سوریه با ترکیه طبق معاهده آنکارا که در ۲۰ اکتبر ۱۹۲۱ امضا شده بود، پذیرفته شد.
توافق بر سر مرز عراق و ترکیه به جلسه‌ای که در آینده بین انگلیس و مجلس کبیر ترکیه برگزار خواهد شد موکول شد.
در حالی که مرز یونان با ترکیه بر اساس معاهده مودانیا پذیرفته شده بود، یونان کاراآغاچ Karaağaç را به عنوان غرامت جنگ به ترکیه واگذار کرد.
با این پیمان، مرز شوروی و ترکیه بر پایه معاهدات قبلی گومرو، مسکو و کارس تغییر نیافته باقی ماند و ایده تأسیس دولت ارمنستان در آناتولی شرقی ملغی شد.
در حالی که کاپیتولاسیون‌ها با معاهده لوزان به صورت کامل از بین رفت، بوزجاآدا و گکچه‌آدا به ترکیه واگذار شدند. دوازده جزیره دیگر دریای مدیترانه به ایتالیایی‌ها سپرده شد که با عقب نشینی ایتالیا پس از جنگ جهانی دوم، همه آنها به یونان واگذار گردید.
همه اقلیت‌ها به عنوان شهروند ترکیه پذیرفته شدند
بر اساس این توافق نامه، مدارس خارجی فعال داخل ترکیه از این پس ملزم به پیروی از قوانین ترکیه شدند و مقرر شد تا مفاد آموزشی آنها توسط دولت ترکیه تنظیم شود.
پاتریک نشین روم یا کلیسای جامع مسیحیان، واقع در استانبول، به شرط عدم برقراری ارتباط با کلیساهای خارج از ترکیه در این کشور اجازه فعالیت یافت. در عین حال امتیازاتی که به اقلیت‌ها داده شده بود لغو شده و کلیه آنها به عنوان شهروندان ترکیه پذیرفته شدند.
با این توافقنامه تصمیم بر آن شد تا مسیحیان خارج از استانبول به یونانیان بازگردانده شوند و ترک‌های یونان به غیر از تراکیه غربی به ترکیه بازگردند و اینگونه مبادله جمعیت بین دو کشور صورت گیرد.
با امضای کنوانسیون تنگه‌های مونترو در ۲۰ ژوئیه ۱۹۳۶، مسئله تنگه‌ها به عنوان یکی از موضوعات مورد تاکید در لوزان، حل شد.
این معاهده شامل ۱۴۳ ماده، یک مقدمه و ۵ فصل است
مقدمه پیمان صلح لوزان، شامل ۱۴۳ ماده، یک دیباچه و ۴ فصل است. در مقدمه بر احترام به استقلال و حاکمیت کشورها تاکید شده است.
پیمان صلح لوزان توسط مجلس اول امضا شده و در دوره دوم مجلس ملی کبیر ترکیه تصویب شد. با این پیمان، استقلال جمهوری ترکیه و میثاق ملی آن به طور رسمی توسط نیروهای متفقین به رسمیت شناخته و پذیرفته شد و معاهده سور Sevr باطل شد.
مرزهای این کشور به استثنای مرزهای عراق مشخص شد و دفتر جنگ جهانی اول برای ترکیه بسته شد.
مصطفی کمال آتاتورک، در سخنرانی خود، پیمان صلح لوزان را چنین تعریف کرده است: «این سندی است که تخریبی که قرن‌ها علیه ملت ترک روا داشته شده و با قرار داد سرو مسجل شده بود را از بین می‌برد».
